Przejdź do
listy autorów/tematów/epok

Maria Stanisława Konopnicka z Wasiłowskich (ps. Jan Sawa i in.) urodziła się 23 maja 1842 r. w Suwałkach jako córka Józefa Wasiłowskiego i Scholastyki z Turskich. W 1849 r. przeniosła się z rodziną do Kalisza. Tam w 1854 r. zmarła matka Marii, a obowiązek wychowania spoczął na barkach ojca. Józef Wasiłowki – prawnik, obrońca w Prokuratorii Generalnej, ale również miłośnik literatury – wychowywał córki w tradycji chrześcijańskiej i patriotycznej. Z domu Maria wyniosła m.in. znajomość Biblii, mistycznych pism Tomasza a Kampis, a także twórczości Mickiewicza, Słowackiego i Krasińskiego. Domową edukację uzupełniała w latach 1855-1856 na pensji u sióstr sakramentek w Warszawie. Tam zetknęła się z Elizą Pawłowską, późniejszą Orzeszkową, z którą połączyła ją wieloletnia przyjaźń.

We wrześniu 1862 r. Maria poślubiła Jarosława Konopnickiego herbu Jastrzębiec, starszego od niej o 12 lat. Zamieszkali w Bronowie, a następnie w Gusinie w ówczesnej guberni kaliskiej, gdzie Jarosław zarządzał zaniedbanym majątkiem dóbr rodzinnych. W 1863 r., w obawie przed aresztowaniem, Konopniccy udali się z maleńkim synkiem Tadeuszem na emigrację do Wiednia i Drezna. W powstaniu styczniowym, w bitwie pod Krzywosądzem poległ jedyny brat Marii, Jan Wasiłowski. W drugiej połowie 1864 r., jeszcze przed carską amnestią, Konopniccy wrócili do kraju. Po powrocie Maria poświęca się życiu rodzinnemu. Na świat przychodzą kolejne dzieci, a ona sama zyskuje opinię dobrej matki i gospodyni. Jednak nie wyrzeka się pragnienia samokształcenia i rozwijania pasji literackich, które z czasem doprowadzają do coraz większych nieporozumień z mężem.

Konopnicka debiutowała wierszem W zimowy poranek opublikowanym w czasopiśmie „Kaliszanin” w 1870 r. Uznanie przyniósł jej jednak cykl W górach (drukowany na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” w 1876 r.), który zdobył przychylną recenzję Henryka Sienkiewicza. Ośmielona sukcesami poetka rozstała się z Jarosławem i podjęła decyzję o opuszczeniu Gusina, w 1877 r. przeniosła się z dziećmi do Warszawy. Utrzymywała się z pisania artykułów, prac translatorskich i korepetycji. Zaczęła również uczestniczyć w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych, które koncentrowały się wokół opieki nad więźniami politycznymi, upowszechniania oświaty wśród warstw niższych, a także praw kobiet.

Kolejne tomy Poezji (1881, 1883, 1887, 1896) ugruntowały jej literacką pozycję i zbierały na ogół przychylne recenzje. W twórczości poetyckiej Konopnicka czerpała z tradycji romantycznych. Od romantyków zapożyczyła bowiem przekonanie o wysokim statusie poezji jako wypowiedzi wieszczej czy o poezjotwórczej wartości folkloru. Wiersze przepełnione patriotyzmem (np. Śpiewnik historyczny, 1904), stylizowane „na swojską nutę” (m.in. cykle Wieczorne pieśni, Na fujarce, Z łąk i pól, Po rosie), często mające charakter dydaktyczny bądź okolicznościowy, oparte na sylabizmie bądź sylabotonizmie zdobyły powszechne uznanie.

Konopnicka od początku lat osiemdziesiątych XIX wieku aż do śmierci pisała również utwory prozatorskie. Tworzyła m.in. nowele: Mendel Gdański (1890), Dym (1890), Nasza szkapa (1890), Miłosierdzie gminy (1891). Autorka zajmowała się także krytyką literacką, którą uprawiała od roku 1881, początkowo na łamach „Kłosów”, „Świtu”, „Gazety Polskiej”, „Kuriera Warszawskiego”, następnie w wielu innych pismach.

Na 25-lecie pracy pisarskiej (1903) Konopnicka otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim. Tam zamieszkała razem z malarką Marią Dulębianką, z którą pozostawała w głębokiej przyjaźni. Razem odbywały podróże do Austrii, Francji, Niemiec, Włoch i Szwajcarii, których klimat służył zdrowiu Konopnickiej.

W 1908 w miesięczniku „Przodownica” Konopnicka opublikowała Rotę – najsłynniejszy wiersz poetki, który stanowił punkt kulminacyjny publicystycznej kampanii poetki przeciwko polityce germanizacyjnej w zaborze pruskim.

Maria Konopnicka zmarła 8 października 1910 r. we Lwowie, tam została pochowana na cmentarzu Łyczakowskim w Panteonie Wielkich Lwowian. Jej pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której udział wzięło blisko 50 000 osób.

Niestety, mimo bogatej twórczości lirycznej, przekładowej i publicystycznej, w powszechnej świadomości Maria Konopnicka funkcjonuje przede wszystkim jako autorka prozę tworzonej dla dzieci.