Tadeusz Różewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, prozaik, dramaturg, eseista, scenarzysta, tłumacz poezji węgierskiej, zmarł pięć lat temu we Wrocławiu.
Różewicz urodził się w 1921 r. w Radomsku, studiował historię sztuki na UJ, od końca lat 40. związany ze Śląskiem, mieszkał we Wrocławiu, gdzie zmarł 24 kwietnia 2014 roku. Był jednym z najwszechstronniejszych i najwybitniejszych twórców literatury światowej. Przez lata typowany jako kandydat do literackiej nagrody Nobla. Znany w świecie z wielu przekładów na języki obce (m.in. angielski, francuski, niemiecki, serbski, serbsko-chorwacki, szwedzki, duński, fiński), honorowany nagrodami państwowymi i międzynarodowymi. Czczony w wielu krajach, przede wszystkim bałkańskich, jako przykład wspaniałego poety o wysokim autorytecie moralnym. Prekursor awangardy w poezji i dramacie, nowator, mocno zakorzeniony w bezustannie przetwarzanej tradycji romantycznej, twórca niezależny, stroniący - mimo nacisków opinii publicznej - od polityki, wielki samotnik, przekonany o misji artysty, pojmowanej jako stan wewnętrznego skupienia, wewnętrznego nasłuchu, etycznej wrażliwości. Na pytanie: czy możliwa jest poezja po Oświęcimiu? dał własną odpowiedź, tworząc nowy typ powściągliwego wiersza, nazwany czwartym systemem wersyfikacyjnym literackiej polszczyzny (Niepokój, 1947; Czerwona rękawiczka, 1948). Nigdy niepogodzony z konsekwencjami wojny (m.in. wstrząsający tom wspomnień poświęconych zamordowanemu przez Gestapo bratu, Nasz starszy brat, 1992, opowiadania pisane od lat 50. i zebrane w różnych wydaniach prozy) tropił współczesne przejawy ludzkiego okrucieństwa. Twórca zaskakującego nurtu w polskiej literaturze, skupionego na egzystencji, którą rozumiał jako wysiłek istnienia, zmaganie z nicością (Rozmowa z księdzem, 1960; Głos Anonima, 1961; Nic w płaszczu Prospera, 1962; Twarz, 1964; Twarz trzecia, 1968). Poszukiwacz nowych form ekspresji poetyckiej odchodzący od awangardy w stronę ascetycznej prostoty, wstrząsającego skrótu, który jest także metaforą życia ludzkiego, zamkniętego aktem narodzin i aktem śmierci. "Tak, to już wszystko" - pointuje w jednym z wierszy kruchość egzystencji. Odnowiciel formy teatralnej na miarę Becketta i Ioneski, zafascynowany teatrem "otwartym" i scenicznymi sposobami wyrażania wewnętrznych niepokojów człowieka współczesnego (Kartoteka, 1968; Stara kobieta wysiaduje, 1969; Na czworakach, 1972; Kartoteka rozrzucona, 1997).
Laureat wielu nagród literackich zagranicznych i polskich, m.in. Nagrody Polskiego PEN-Clubu (1997), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki (1997), Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury (2000), Nagrody Literackiej "Nike" (2000), "Złotego Berła" (2006), Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius za całokształt twórczości (2008), Złotego Medalu "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2009).
Zachęcamy do wysłuchania nagrań wierszy Tadeusza Różewicza przygotowanych w ramach Audioteki Polskiej Poezji.
/oprac. na podstawie materiałów Instytutu Książki/
/fot. https://commons.wikimedia.org/
