Przejdź do
listy autorów/tematów/epok

Adam Mickiewicz, ur. 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu pod Nowogródkiem lub w Nowogródku, zm. 26 listopada 1855 r. w Konstantynopolu, polski poeta, publicysta, działacz polityczny, tłumacz, filozof, mistyk, organizator i dowódca wojskowy, wykładowca akademicki. Uważany za najważniejszego polskiego poetę, twórcę polskiego romantyzmu.

Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej, był synem Mikołaja Mickiewicza herbu Poraj oraz Barbary z Majewskich. W latach 1807–1815 uczęszczał do dominikańskiej szkoły powiatowej w Nowogródku. W 1815 r. wyjechał do Wilna w celu podjęcia studiów na Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim. W związku z trudną sytuacją materialną Mickiewicz przystępuje do działającego przy uniwersytecie Seminarium Nauczycielskiego, dzięki temu zdobywa stypendium rządowe, które po zakończeniu nauki będzie musiał odpracować w szkole wskazanej przez władze uczelni.

W czasie studiów był jednym z założycieli Towarzystwa Filomatów (1817), tajnej grupy studentów i absolwentów uczelni, mającej na celu początkowo jedynie pracę samokształceniową i naukową, a z czasem również działalność wychowawczą i patriotyczną wśród młodzieży akademickiej. Na lata uniwersyteckie przypadają również pierwsze próby twórczości poetyckiej utrzymane w klasycystycznej poetyce (m.in. Zima miejska). Mickiewicz ukończył studia w 1819 r. ze stopniem magistra i został skierowany do pracy w szkole powiatowej w Kownie na stanowisku nauczyciela historii, literatury i prawa.

W 1822 r. wydał w Wilnie, dedykowany przyjaciołom, pierwszy tom Poezji, zawierający m.in. Ballady i romanse. Nowatorstwo i popularność zbioru spowodowała, że rok 1822 został uznany za datę przełomu romantycznego w literaturze polskiej. Rok później Mickiewicz wydaje drugi tom Poezji, w skład którego weszły: Grażyna oraz Dziadów cz. II i IV.

W wyniku śledztwa w sprawie tajnych związków młodzieży zostaje aresztowany w listopadzie 1823 r. i wtrącony do więzienia w Klasztorze Bazylianów w Wilnie, gdzie przebywa do maja 1824 r. Skazany za „szerzenie nierozsądnego polskiego nacjonalizmu przy pomocy nauczania” na pracę nauczyciela w centralnych guberniach Cesarstwa Rosyjskiego jesienią 1824 r. opuszcza Litwę. W latach 1824–1829 przebywa w Petersburgu, Odessie, Moskwie oraz na Krymie. W czasie swojego pięcioletniego pobytu poznaje rosyjskie elity intelektualne i towarzyskie, m.in. przyszłych dekabrystów (A. Bestużewa, K. Rylejewa), a także pisarzy (A. Puszkina, A. Chomiakowa, W. Żukowskiego). Nawiązuje również kontakty z Polakami, m.in. z Henrykiem Rzewuskim i Karoliną Sobańską, z którymi odbywa jesienią 1825 r. wycieczkę na Krym. W 1826 r. w Moskwie wydaje razem dwa cykle poetyckie: Sonety odeskie i Sonety krymskie, zaś w 1828 r. w Petersburgu ukazuje się Konrad Wallenrod.

W 1829 r. Mickiewicz uzyskuje paszport i opuszcza carską Rosję, udając się w podróż po Europie. W Berlinie słucha wykładów Hegla, w Weimarze poznaje Goethego, w Bonn A. W. Schlegla. Podróżuje przez szwajcarskie Alpy, zwiedza miasta włoskie (Wenecję, Florencję). Na dłużej zatrzymuje się w Rzymie, gdzie zostaje wprowadzony na salony arystokratyczne oraz bezskutecznie stara się o rękę hr. E. H. Ankwiczówny. W czasie drugiego pobytu w Rzymie, w połowie grudnia 1830 r. dociera do niego wiadomość o wybuchu powstania w Królestwie Polskim. Mickiewicz nie wziął udziału w insurekcji, choć z fałszywym paszportem dotarł aż do Wielkopolski. Ówczesne decyzje poety zaciążyły na jego dalszej biografii oraz na opiniach potomnych o nim samym.

W marcu 1832 r. wyjechał do Drezna. Tu powstała m.in. III cz. Dziadów, która zostanie wydana w Paryżu, gdzie poeta dotrze w lipcu. W stolicy Francji Mickiewicz z niewielkimi przerwami spędzi resztę życia. Przez pierwsze lata włączył się w pracę i życie emigracji. Został m.in. członkiem Towarzystwa Literackiego, Towarzystwa Litwy i Ziem Ruskich, nie związał się jednak trwale z żadnym ze stronnictw emigracyjnych. W 1833 r. był redaktorem i głównym publicystą „Pielgrzyma Polskiego”. Swoje przemyślenia na temat roli Polski i obowiązków emigracji zawarł w Księgach narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (1832). W 1834 r. wydał Pana Tadeusza. W tym też roku ożenił się z Celiną Szymanowską.

Od listopada 1839 r. wykładał literaturę łacińską w Akademii w Lozannie. Po roku porzucił jednak pracę w Szwajcarii, by objąć katedrę literatury słowiańskiej w Collége de France. W lipcu 1841 r. Mickiewicz poznał Andrzeja Towiańskiego, którego nauki przyjął i stał się przywódcą Koła Sprawy Bożej. Poglądy polityczne oraz propagowanie towianizmu spowodowały, że w maju 1844 r. władze uczelni zawieszą Mickiewicza w czynnościach profesora. 

W 1848 r. zorganizował Legion, który walczył w czasie Wiosny Ludów we Włoszech do lipca 1849 r. Cele powołanej przez siebie jednostki opisał w Składzie zasad. Po klęsce założył w Paryżu dziennik „La Tribune des Peuples”, w którym głosił radykalny program społeczny. Interwencja ambasady rosyjskiej spowodowała, że Mickiewicz wraz z innymi Polakami porzuca redakcję pisma. W 1852 otrzymał posadę w Bibliotece Arsenału.

Podczas wojny krymskiej udał się do Turcji, by wesprzeć akcję organizowania legionu polskiego do walki z Rosją. Zmarł w Stambule, prawdopodobnie na cholerę, 26 listopada 1855 r. Zwłoki przewieziono do Francji i pochowano na cmentarzu w Montmorency. W 1890 r. trumna została przeniesiona do katedry wawelskiej w Krakowie.