319. rocznica śmierci Wespazjana Kochowskiego

Wespazjan Hieronim Kochowski herbu Nieczuja urodził się w 1633 r. w Gaju koło Waśniowa w ziemi sandomierskiej. Przez całe życie związany był z Małopolską. Jego rodzicami byli Jan, średnio zamożny szlachcic, oraz Zofia z Janowskich. Uczył się w Krakowie, w słynnym Kolegium Nowodworskiego. Po jego ukończeniu przez dziesięć lat walczył w chorągwi husarskiej z Kozakami, Rosjanami i Szwedami (brał udział między innymi w bitwie pod Beresteczkiem). W 1658 r. ożenił się z Marianną Misiowską. Dwa lata później powrócił do rodzinnego Gaju, a wkrótce przeniósł się do wsi Goleniowy koło Szczekocin. W 1666 r. brał udział w rokoszu Lubomirskiego, podczas którego wziął udział w bitwie pod Mątwami. W 1669 r. posłował na sejmie elekcyjnym jako zwolennik Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W 1680, trzy lata po śmierci pierwszej żony, poeta wstąpił w związek z Magdaleną Frezerówną.

Zadebiutował literacko poematem „Kamień świadectwa wielkiego w Koronie Polskiej senatora niewinności”, broniącym Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. W 1668 r. wydał swój pierwszy tomik – „Różaniec Najświętszej Panny Maryi”, rozważający poszczególne tajemnice różańcowe.

W 1674 r. opublikował swoje pierwsze wielkie dzieło – „Niepróżnujące próżnowanie”. Jest to zbiór kilkuset utworów, podzielonych na cztery księgi liryków, jedną księgę epod i dwie księgi epigramatów. Zabłysnął w nim bogactwem tematów, uczuć, środków stylistycznych i form wersyfikacyjnych. Wyrażał troskę o państwo, opiewał jego triumfy, piętnował słabości, zagrzewał rodaków do walki, chwalił życie na wsi i swe rodzinne strony, dziękował za opiekę niebiosom, ale również żartował z różnych codziennych sytuacji.

W 1681 r. oddał do druku dwa nowe poematy religijne – „Chrystus cierpiący”, opłakujący mękę Zbawiciela, oraz „Ogród panieński”, objaśniający rozmaite tytuły Matki Bożej.

Za czasów Sobieskiego zwrócił się w stronę historii. W 1683 r. wydał pomnikowe „Annalium Poloniae ab obitu Vladislai IV Climacteres” („Roczników polskich od śmierci Władysława IV Klimaktery”). Są to dzieje Rzeczypospolitej czasów Jana II Kazimierza i Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Kochowski korzystał z opowieści wielu świadków, a także dokumentów i własnych doświadczeń, zachowując przy tym znaczny obiektywizm i krytycyzm. Praca ta jest do dziś jednym z podstawowych źródeł wiedzy o epoce staropolskiej.

Jako historiographus privilegiatus (historyk uprzywilejowany) brał udział w odsieczy wiedeńskiej i sporządził z niej sprawozdanie – „Commentarius belli adversus Turcas” („Pamiętnik wojny przeciw Turkom”, 1684).

Ostatnim i najwybitniejszym dziełem Kochowskiego była „Psalmodia polska”. Jest to zbiór psalmów, tekst modlitewny i swoisty testament duchowy, ujęty w formie parafrazy „Księgi psalmów”. Wyróżnia się ona z jednej strony stylizacją biblijną, a z drugiej – zmianą punktu widzenia z Izraelity na Polaka, z żyda na chrześcijanina, z człowieka starożytnego na nowożytnego. Składa się ona z przemieszanych z sobą 14 psalmów prywatnych i 22 publicznych. Ich naczelnymi ideami są: pokuta i miłosierdzie Boga, powstrzymanie namiętności i ufność w opatrzność (złota mierność), szczególna rola Polski w świecie (nowy naród wybrany, przedmurze chrześcijaństwa, Sobieski – obrońca wiary) oraz wyższość ustroju Rzeczypospolitej (złota wolność). Psalmodia – pisana rytmiczną prozą poetycką – uważana jest przez badaczy za arcydzieło polskiego baroku i znakomitą syntezę ówczesnej kultury.

/oprac. na postawie wikipedia.pl oraz culture.pl/
/źródło fot. https://commons.wikimedia.org/