Cyprian Kamil Norwid -Promethidion, Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem (fragment dialogu Bogumił. Dialog w którym jest rzecz o sztuce i stanowisku sztuki. Jako forma)
Kto kocha, widzieć chce choć cień obrazu,
Choć ślad do lubej wiodący mieszkania,
Choć rozłożone ręce drogowskazu,
Choć krzyż, litanii choć nawoływania,
Choćby kamienną wieżę, w błyskawice
Idącą – Boga by oglądać lice.
*
Bo Miłość strachu nie zna i jest śmiała,
Choć wie, że konać musi, jak konała;
Choć wie, że krzyżów za sobą pociąga
Pułk, jak wiązanych arkad wodociąga,
I że przypłynie krwią do kaskad wiecznych,
Czerwieniejących w otchłaniach słonecznych.
*
I wszelka inna Miłość bez wcielenia
Jest upiorowym myśleniem myślenia...
Bo u Polaków Charitas z Amorem
Są już Miłości słowem niepodzielnym,
Którego logik nie przetnie toporem:
Jak bohatyrska pierś – jest nieśmiertelnym.
Interpretacja
Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem Cypriana Kamila Norwida został napisany prawdopodobnie miedzy 1848-1849 rokiem. Tytuł poematu nawiązuje do Prometeusza i mitu prometejskiego w wersji przekazanej przez Ajschylosa, ukazującego Prometeusza jako protoplastę sztuk i rzemiosł. Składa sie on z dwóch wierszowanych dialogów – Bogumił. Dialog, w którym jest rzecz o sztuce i stanowisku sztuki. Jako forma i Wiesław. Dialog, w którym jest rzecz o prawdzie, jej promieniach i duchu. Jako treść oraz Epilogu pisanego prozą. Autor we wstępie Do Czytelnika podkreśla, iż chodziło mu o użycie „formy greckiego dialogu”.
Dialog Bogumił stanowi swoisty traktat dydaktyczny, w którym autor przedstawia swoją koncepcję sztuki i wartości z nią bezpośrednio związane. Bez wątpienia z pojęciem sztuki wiąże się u Norwida pojęcie piękna. Ma ono tu ścisły związek z dobrem, dlatego też nazwane zostaje „kształtem Miłości”. W dialogu tym znajdziemy również połączenie sztuki z pracą niejako uszlachetnioną przez piękno:
Bo piękno na to jest, by zachwycało
Do pracy – praca, by sie zmartwychwstało.
W Promethidione mamy również do czynienia z przypisaniem piękna Boskiemu wymiarowi. Tylko bowiem Bóg – jako prawdziwy i największy Artysta może tworzyć piękno. Działalność ludzka jest zaś formą niedoskonałego jej odbicia:
Kształtem miłości piękno jest - i tyle,
Ile ją człowiek oglądał na świecie,
W ogromnym Bogu albo w sobie-pyle,
Na tego Boga wystrojonym dziecię;
Tyle o pięknem człowiek wie i głosi -
Choć każdy w sobie cień pięknego nosi
I każdy - każdy z nas - tym piękna pyłem.
Promethidion miał przynieść społeczeństwu polskiemu nowe pojmowanie sztuki oraz wpłynąć na rozwój sztuki narodowej. Według Norwida to właśnie twórczość rodzima miała stać sie bodźcem do społecznego odrodzenia.